د قزاقستان ولسمشر قاسم جومارت توکایف وايي، د افغانستان وضعیت ځانګړې پاملرنې ته اړتیا لري.

د تریند په نوم یوه رسنۍ چې د مرکزي اسیا په اړه خبرونو خپروي لیکي، د قزاقستان ولسمشر نن د شنګهای سازمان د بهرنیو چارو وزیرونو سره په کتنه کې ویلي، د افغانستان وضعیت ځانکړې پاملرنې ته اړتیا لري او دا مهمه ده چې د بشري بحران د مخنیوي په موخه دې هېواد سره حیاتي مرستې په داومداره توګه وشي، او د قزاقستان له هغه وړاندیزه ملاتړ وشي چې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د انکشافي محلي ادارې پر ایجاد او ودې تاکید کوي.

د قزاقستان ولسمشر زیاته کړې، له بېړنیو اقداماتو پرته دغه بحران کولای شي چې نړۍ په یوه طبیعي ناورین بدله کړي او د ده په وینا، د شانګهای د همکارۍ سازمان باید له طبیعي پېښو سره د مبارزې په برخه کې خپل فعالیتونه لا منظم کړي.

د افغانستان بانک سرپرست رییس وايي، د نړیوالو له لورې د افغانستان پر بانکي سکتور بندیزونو د دې هېواد پر مالي ثبات منفي اغېز کړی چې زیان يې عام ولس ته رسېدلی دی.

د افغانستان بانک سرپرست هدایت الله بدري نن د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیالې اغلې روزماري دیکارلو سره په خبرو کې ویلي، د نړیوالو بندیزونو له کبله افغانستان د نړۍ بانکي سیستمونو ته د لاسرسي په برخه کې له خنډونو سره مخ دی او دې چارې خلکو ته زیان رسولی او د پېر ځواک يې ورته کمزوری کړی دی.

ښاغلي بدري زیاته کړې چې د نړیوالو له بندیزونو د افغانستان د بانکي سکتور خلاصون د افغانانو بشري حق او غوښتنه ده.

پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنیدوسره سم امریکا د افغانستان څه باندې ۷ میلیارده ډالره شتمني ګنګل کړه او پر بانکي او مالي سیستمونو کې بندیزونو وضعه کړه.

په کابل کې د ایران سفارت د ایران د ولسمشر، بهرنیو چارو وزیر او د هلیکوپټر په پېښه کې نورو مړو شویو کسانو ته د درناوي په موخه نن د دې هېواد بیرغ د سفارت پر وادنۍ نیم ځوړند کړی دی.

د یکشنبې په ورځ د یوې هلیکوپټرې د غورځېدو په پېښه کې د ایران ولسمشر ابراهیم رییسي، د بهرنیو چارو وزیر حسین امیرعبدالهیان او یو شمېر نور چارواکي مړه شول.

دغه هلیکوپټر"د خرابې هوا له کبله" د ایران په شمال لوېدیځ کې نسکور شوی و.

بل پلو نن په هند او ترکیه کې د ایران د ولسمشر او ورسره د مل پلاوی د مړینې له کبله په دې هېوادونو کې عمومي ماتم اعلان شوی او بیرغونه نیم راځوړند شوي دي.

طالبانو یو ځل بیا له نړیوالې ټولنې د افغانانو د ستونزو د حل په موخه د خپل حکومت د رسمیت غوښتنه کړې ده.

په دوحه کې د طالبانو د سفارت سرپرست محمد نعیم د نړیوال امنیت فورم په ۳۴ مه دوري ناسته کې پرون رسینو سره په خبرو کې ویلي: " طالبانو د امنیت په تامین او د نشه يي توکو په مخنیوي کې کوټلي ګامونه پورته کړي او په دې سره يې د نړیوال امنیت په تامین کې برخه اخیستې ده، دې حقایقو ته په کتو نړیوال دې، اسلامي امارت په رسیمت وپېژني او دافغانانو ستونزو ته دې د پای ټکی کېږدي."

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د ښاغلي نعیم له قوله ویلي، د افغانستان جغرافیايي موقیعت د سیمې او نړۍ په امینت کې مهم رول لري.

طالب چارواکو له دې وړاندې هم په ځلونو د خپل حکومت د رسیمت پېژندلو غوښتنه کړې، خو نړیوالې ټولنې د طالبانو د حکومت د رسیمت پېژندنو لپاره د ښځو او نجونو د حقونو رعایت او د ټولشموله حکومت رامنځته کېدو شرطونه ایښي دي.

اروپايي ټولنې د افغانستان په شمال کې له سېلاب ځپلو سره د مرستې لپاره شاوخوا ۴۰۰ زره یورو چې څه باندې ۳۰ میلیونه افغانۍ کېږي، ځانګړې کړې دي.

دې ټولنې نن په يوه خبرپاڼه کې ليکلي چې د دې بشري مرستو موخه په بغلان، بدخشان او تخار ولايتونو کې له زيانمنو شويو کورنيو سره د بېړنيو مرستو رسول دي.

په افغانستان کې د خوړو نړیوال پروګرام ویاند ضیاالدین صافي د دوشنبې په ورځ ازادي راډيو ته وویل، د مې په میاشت کې د افغانستان په شمالي، شمال ختیځو او لوېدیځو ولایتونو کې د سېلابونو له امله ۵۴۰ کسان مړه شوي دي.

د طالبانو حکومتي چارواکو تر اوسه په رسمي ډول دغه احصایه نه ده تایید کړې.

په بغلان ولایت کې څو ورځې وړاندې د راوتلو سیلابونو له امله تر ټولو زیات ځاني او مالي زیانونه اوښتي دي.

په غور او فاریاب ولایتونو کې هم سېلابونو لسګونه کسان وژلي دي.

د سېلاب ځپلو سیمو خلک له مرستندویه موسسو هیله لري چې لازمې مرستې ورسره وکړي.

ملګري ملتونه وایي په افغانستان کې د ناچاودو مهماتو او ماینونو د پاکولو لپاره خپلې هڅې زیاتوي.

د سولې د عملیاتو لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیال ژان پییر لاکروا پرون دوشنبه د مې په ۲۰ مه په یوه ویډیو کې چې د ملګرو ملتونو ایکس شبکې کې خپره شوې، ویلي چې په افغانستان کې د جنګونو له وخته یو لک ټنه ناچاوده مهمات پاتې دي چې د شنډولو لپاره یې دوی یو شمېر کسان روزلي دي.

د ملګرو ملتونو دا چارواکی افغانستان ته ځي او د دغو ناچاودو مهماتو د له منځه وړلو او پاکولو په لارو چارو غور کوي.

ویل کېږي تېر کال په افغانستان کې د ناچاودو توکو او ماینونو په چاودنو کې لږ تر لږه ۸۰۰ کسان وژل شوي چې ډېری یې ماشومان دي.

د خوړو نړيوال پروګرام (WFP) وايي، د افغانستان په شمال، شمال ختيځو او لوېديځو ولايتونو کې دا میاشت سختو بارانونو او سېلابونو له امله ٥٤٠ کسان وژل شوي دي.

د WFP مرستیال ویاند ضیاالدین ساپي پرون دوشنبه (د مې شلمه) له ازادي راډیو سره په خبرو کې همداراز په ختیځو ولایتونو کې هم د سېلابونو د راوتلو خبرداری ورکړ.

هغه زیاته کړه چې د مرستندویه هېوادونو له لوري د مرستو کمښت یوه بله لویه اندېښنه ده.

«د بودیجې کمښت به موږ دې ته اړ کړي چې بیړنۍ مرستې چې له شپږ میلیون خلکو څخه په اوړي کې یو یا دوه ملیون ته راکم کړو.»

د خوړو نړیوال پروګرام د سږ کال لپاره لس میلیارده ډالرو مرستو ته اړتیا لري، چې تر اوسه یې پنځلس فیصده ترلاسه کړي دي.

د ترکیې هوايي شرکت «ترکش ایرلاینز» له نن څخه کابل ته خپل پروازونه بیا پيلوي.

ترکش ایرلاینز په یوه بیان کې ویلي چې کابل ته به په اوونۍ کې څلور پروازونه ولري.

اخوا د طالبانو د ترانسپورت او هوايي چلن وزارت هم د ترکش ایرلاینز د الوتنو بیا پيل تایید کړی او ویلي یې دي دا به هغو کسانو ته لا اسانتیا رامنځته کړي چې د ترکیې له لارې اروپا او نورو هېوادونو ته سفر کوي.

د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د طالبانو په بیا واکمنېدو ټولو بهرنیو شرکتونو افغانستان ته خپل پروازونه وځنډول او دې چارې په کورنیو شرکتونو له هغې ډلې اریانا افغان هوايي شرکت او کام ایر فشار زیات کړ.

د پروازونو په ځنډ سربېره د افغانستان له فضا هم ګڼو شرکتونو خپل مسیرونه واړول چې ورسره د الوتنو په موده او قیمتونو کې ډېر توپير رامنځته شو.

د پښتو ژبې مشهور شاعر او لیکوال عزت الله ځواب د طالبانو له لوري له څلورو میاشتو بند وروسته د دوشنبې په شپه خوشې شوی دی.

د ښاغلي ځواب زوی عطاالله ځواب په خپله فیسبوک پاڼه دا خبر ورکړی.

هغه چې د خپل پلار عزت الله ځواب یو تازه عکس هم خپور کړی لیکلي یې دي چې: «موږ ته دې اختر مبارک وي. پلار مې په خیر خلاص شو او کور ته راغی.»

ځواب تېر کال د دلوې/سلواغې په لومړیو کې د طالبانو له لوري د کابل – جلال اباد په لار نیول شوی و او څلور میاشتې بندي وو.

عزت الله ځواب چې د شاعرۍ تر څنګ کتابونه هم چاپ او خپرول د خپلو انتقادي شعرونو له امله خورا شهرت لري.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي د افغان کرکټ ملي لوبډلې له لوبغاړي راشد خان سره کتلي دي.

طالبانو له څه باندې یو کلن ځنډ وروسته پخواني ولسمشر حامد کرزي ته د بهرني سفر اجازه ورکړې او نن سهار د درملنې لپاره جرمني ته روان شوی او راشد خان بیا د شل اوریز جام سیالیو کې د ګډون په هدف ویسټ اینډیز ته د سفر تابیا کړې ده.

کرزي او راشدخان تر سفر وړاندې په کابل هوايي ډګر کې سره کتلي دي.

حامد کرزي ته نږدې کس شهزاده مسعود په خپل فېسبوک‌پاڼه لیکلي: "نن د افغانستان پخواني ولسمشر جناب محترم حامد کرزي د خپلې درملنې لپاره المان ته روان شو او راشدخان د نړیوال جام سیالیو ته لاړ."

یوې سرچینې د نوم نه ښودو په شرط ازادي راډیو ته وویل چې کرزی د یوې سترګې وړې جراحۍ ته اړتیا لري.

دغه سرچینه وایي، تېر یوه کال کې جرمني، چین، ایران او یو شمېر نورو هېوادونو حامد کرزي ته د رسمي سفر بلنې لېږلې وې، خو د طالبانو حکومت د رسمي سفر اجازه نه ورکوله.

د طالبانو له بیا واکمنۍ وروسته حامد کرزی په ۲۰۲۳ کال کې جرمني او بریتانیا ته تللی دی.

راشدخان بیا څو ورځې مخکې له څلورو کلونو وروسته افغانستان ته ستون شوی و.